Chirurgia naczyniowa – podstawy, informacje bazowe, kluczowe fakty.

Chirurgia naczyniowa to niezwykle dynamicznie ewoluujący dział medycyny. Innowacyjne metody leczenia i znakomite techniki operacyjne pomagają przywrócić zdrowie wielu pacjentom ze schorzeniami żył i tętnic. Warto jednak rozpocząć zgłębianie wiedzy z tej dziedziny od zapoznania się z najbardziej kluczowymi, podstawowymi wiadomościami.

Co nazywamy chirurgią naczyniową?

Jest to gałąź chirurgii ogólnej, ściśle związana z naczyniami krwionośnymi - tętnicami i żyłami - oraz naczyniami limfatycznymi. Chirurg tej specjalności zajmuje się głównie operacyjnym leczeniem naczyń i wykonuje wszystkie niezbędne zabiegi z tym związane. Nie są to jednak jego jedyne obowiązki. Sama operacja to zazwyczaj dość odległy punkt w procesie leczenia. Wielu chirurgów naczyniowych pracuje w poradniach specjalistycznych, czyli miejscach, do których pacjenci docierają w pierwszej kolejności (po otrzymaniu skierowania od lekarza rodzinnego).

Na początku należy z pacjentem porozmawiać i dokładnie go zbadać. Następnie - wyciągnąć odpowiednie wnioski, być może zlecić dodatkowe badania, zaordynować leki. Pobyt w szpitalu i operacja to zdecydowanie późniejsze, niekoniecznie obligatoryjne etapy.

Po co nam naczynia krwionośne?

Tętnice i żyły transportują krew, a wraz z nią tlen i substancje odżywcze do wszystkich tkanek naszego organizmu. Do najważniejszych narządów (wątroby, nerek, mózgu) krew dostarczana jest bardziej obficie, niż do organów o mniejszym znaczeniu dla przeżycia, np. skóry. Maleńkie naczynka, zwane włosowatymi, stanowią swoisty pomost między tętnicami i żyłami. Ułatwiają oddawanie do tkanek krwi utlenowanej i zbieranie krwi nieutlenowanej.

W ciele znajdują się także naczynia limfatyczne, które gromadzą płyn tkankowy. Należą one jednak do układu chłonnego, a nie krwionośnego. Nierzadko zdarza się, że chirurg naczyniowy zajmuje się patologią także tych naczyń (np. przewlekłym obrzękiem chłonnym).

W jaki sposób naczynie może się „zepsuć”?

Żaden z elementów organizmu człowieka nie jest skonstruowany perfekcyjnie. Naczynia także mogą ulec uszkodzeniu lub zostać zajęte procesem chorobowym. Oto dwa różne przykłady w relacji przyczyna -przypuszczalny skutek.

W wyniku gwałtownego urazu spowodowanego wypadkiem samochodowym, w obrębie ważnej tętnicy (np. aorty brzusznej) może wytworzyć się tętniak, czyli patologiczne, workowate poszerzenie światła naczynia. Nagłe pęknięcie tętniaka i przerwanie ciągłości przewodzenia krwi to sytuacja krytyczna.

Przy długotrwałym prowadzeniu niewłaściwego trybu życia (mało ruchu, wysoka podaż tłustych potraw) niebezpiecznie wzrasta poziom cholesterolu LDL. Z tego powodu - duża ilość blaszki miażdżycowej odkłada się w ścianach tętnic, krew przez takie naczynia płynie coraz wolniej, przez to z opóźnieniem dociera do tkanek. Po oderwaniu się fragmentu blaszki i zaczopowaniu światła małej tętnicy wieńcowej, która ma za zadanie dostarczać tlen i składniki odżywcze do mięśnia sercowego, może dojść do zawału serca (potocznie i nieprawidłowo zwanego „atakiem”).

Czy choroby żył i tętnic to schorzenia występujące sporadycznie?

Wręcz przeciwnie - niektóre z nich występują bardzo często. Na przykład żylaki kończyn dolnych – przypadłość, z którą zmaga się spora część populacji krajów wysoko rozwiniętych. W głównej mierze cierpią na nią kobiety. Pewnie każdy z nas spotkał kiedyś osobę posiadającą charakterystyczne, poskręcane i rzucające się w oczy żyły powierzchowne w obrębie kończyny dolnej.

Podobnie jest ze wspomnianą wyżej miażdżycą – stosunkowo wiele osób boryka się tym problemem.

Pewna ilość zaburzeń w obrębie naczyń krwionośnych to rzeczywiście schorzenia występujące relatywnie rzadko. Jedną z takich przypadłości jest choroba Buergera, czyli zakrzepowo-zarostowe zapalenie małych i średnich tętnic oraz żył kończyn dolnych.

Dlaczego warto mieć wiedzę na temat chirurgii naczyniowej?

Przede wszystkim po to, aby móc wprowadzić odpowiednią profilaktykę pierwotną względem określonych schorzeń. Świadomie zapobiegamy różnym zaburzeniom tylko wtedy, gdy znamy ich przyczyny. W wypadku niektórych chorób (np. cukrzycy typu II, która może wywołać poważne komplikacje naczyniowe) właściwie działania prewencyjne i eliminowanie czynników ryzyka sprawdzają się świetnie. Ograniczenie spożywania dań bogatych w tłuszcze, wykonywanie ćwiczeń fizycznych, zaprzestanie palenia tytoniu – to tylko niektóre sposoby ochrony przed cukrzycą. Znacznie redukują one niebezpieczeństwo zachorowania.

Problematyka, jaką zajmuje się chirurgia naczyniowa, to materia niezwykle złożona i wielowymiarowa. Specjaliści wysokiej klasy wciąż doszlifowują mechanikę zabiegów operacyjnych, opracowują nowatorskie procedury. Nie można jednak zapomnieć o czymś, co jest punktem wyjścia do dalszego rozkwitu każdej dyscypliny – o jej fundamentach. To najprostsze zagadnienia, do których wciąż się wraca. Ich użyteczność jest nieoceniona, ponieważ stale wykorzystywane są jako wiedza bazowa zarówno przez lekarzy, pacjentów, ich rodziny, jak i osoby zwyczajnie zainteresowane tematyką. Dobrze jest zatrzymać w pamięci kilka podstawowych informacji – mogą nam się kiedyś przydać.