Chirurgia naczyniowa

Wielu osobom wydaje się, że chirurgia naczyniowa to dziedzina medycyny, która skupia się wyłącznie na operacjach. W rzeczywistości – zabiegi stanowią swoistą bazę i ważny punkt odniesienia dla funkcjonowania tej specjalności, jednak zakres działania chirurgów naczyniowych jest dużo obszerniejszy. Zajmują się oni między innymi szeroko pojętym leczeniem żylaków kończyn dolnych czy miażdżycy tętnic, a więc w obszarze ich zainteresowań znajdują się dolegliwości, z którymi zmaga się spora część populacji.

Czym jest chirurgia naczyniowa?

Jest to gałąź chirurgii ogólnej. Inaczej można nazwać ją angiochirurgią. Do najbardziej specjalistycznych zadań chirurgów naczyniowych należy operowanie naczyń krwionośnych (czyli tętnic i żył), a także naczyń limfatycznych. Polskie Towarzystwo Chirurgii Naczyniowej czuwa nad systematyzacją, publikacją i rozpowszechnianiem wiedzy z zakresu tej problematyki w naszym kraju.

Choroby leczone przez chirurga naczyniowego

Jednym ze schorzeń, z jakim możemy zgłosić się do lekarza powyższej specjalności, jest miażdżyca tętnic. To dolegliwość polegająca na odkładaniu się blaszki miażdżycowej (złożonej głównie z pochodnych lipidów) po wewnętrznej stronie ścian tętnic. Jest niebezpieczna, ponieważ może doprowadzić do zwężenia lub zatkania naczynia i niedokrwienia tkanek.

Przypadłość ze strony układu żylnego, z którą możemy udać się do chirurga naczyniowego, to żylaki kończyn dolnych – trwałe rozszerzenia żył powierzchownych, mające charakterystyczną postać wężowatych, wypukłych linii. W krajach uprzemysłowionych cierpi na to zaburzenie nawet około 50% populacji ogólnej. Żylaki objawiają się uczuciem zmęczenia i dyskomfortu, zwłaszcza pod koniec dnia - głównie w okolicy łydki. Chorzy mogą też skarżyć się na ból i pieczenie w obrębie kończyny. Zabieg operacyjny (klasyczny lub z zastosowaniem nowoczesnych technik) jest obecnie najskuteczniejszą metodą leczenia żylaków.

Przykładami innych schorzeń pozostających w kręgu zainteresowań chirurgii naczyniowej są tętniaki (związane z nieprawidłowym poszerzeniem światła naczynia tętniczego, np. tętniak aorty brzusznej), zatory (spowodowane gwałtownym zamknięciem światła tętnicy), zakrzepica żył głębokich, specyficzne zespoły (np. choroba Takayasu, choroba Buergera).

Chirurg naczyniowy monitoruje przebieg choroby, a w razie potrzeby - zaproponuje i wprowadzi odpowiednie leczenie.

Postępowanie chirurga naczyniowego w poradni

Przeprowadzenie z pacjentem szczegółowego wywiadu to kwestia kluczowa. Lekarz powinien dowiedzieć się: na jakie dolegliwości w tym momencie uskarża się pacjent, jakie leki przyjmuje, na co jeszcze choruje (inne schorzenia przewlekłe, np. cukrzyca, nadciśnienie), itp. Istotne znaczenie ma także badanie fizykalne chorego (zarówno ogólne, jak i ukierunkowane bezpośrednio na dolegliwość, z którą zgłosił się pacjent) oraz przeprowadzenie odpowiednich prób i testów (np. próby Perthesa, której celem jest sprawdzenie, czy żyły głębokie są drożne).

Kolejny krok to realizacja badań dodatkowych - ich wyniki ułatwią podjęcie dalszych decyzji. Potrzebne badania obrazowe często wykonywane są w gabinecie, podczas wizyty (np. USG Doppler naczyń, dzięki któremu możliwe jest określenie szybkości, kierunku i sposobu przepływu krwi). Lekarz decyduje również o konieczności zlecenia badań laboratoryjnych (np. poziomu D-dimerów - parametru sprawdzanego przy podejrzeniu zakrzepicy; panelu lipidowego - ważnego u osób z miażdżycą).

Następnie chirurg planuje proces leczenia pacjenta - przepisuje odpowiednie leki, udziela rady odnośnie postępowania (np. rekomenduje stosowanie diety lub zakładanie specjalnych pończoch uciskowych). Może także skierować chorego na operację lub ustalić termin wizyty kontrolnej. Postępowanie lekarza powinno bazować na właściwych wytycznych – w naszym państwie regularnie publikuje je Polskie Towarzystwo Chirurgii Naczyniowej.

O czym poinformować lekarza?

Przede wszystkim należy przekazać chirurgowi wyczerpujące informacje dotyczące tego, z czym w danej chwili mamy problem. Nie można też zapomnieć o chorobach przewlekłych (także tych występujących w rodzinie), szczególnie - związanych z układem krążenia. Znaczący jest fakt, czy pacjent pali papierosy, ponieważ nałóg ten wpływa negatywnie na rozwój licznych schorzeń naczyniowych. Warto zabrać ze sobą wyniki wcześniejszych badań oraz rozpisać na kartce wszystkie przyjmowane leki (wraz z dawkowaniem).

Operacje w chirurgii naczyniowej

Zabieg operacyjny to procedura inwazyjna, do której pacjent powinien być zakwalifikowany tylko na podstawie ściśle określonych wskazań. Przykłady standardowych operacji: wstawienie pomostu omijającego niedrożne odcinki tętnic (by-pass), wycięcie tętniaka. Obecnie coraz częściej wykorzystywane są techniki mniej inwazyjne, niż klasyczne operacje, np. angioplastyka (zabieg mający na celu poszerzenie zwężonego naczynia, wykonywany z dojścia przezskórnego) w różnych odmianach: balonowa, laserowa lub z zastosowaniem stentów.

Kiedy skonsultować się z lekarzem?

Warto odwiedzić chirurga naczyniowego w przypadku wystąpienia objawów sygnalizujących choroby tętnic lub żył. Oto niektóre przykłady. Chromanie przestankowe (ból mięśni kończyn dolnych, który pojawia się w czasie wysiłku i ustaje po odpoczynku) – przy zwężeniu i niedrożności tętnic obwodowych nóg. Rozpieranie, pieczenie, ból w kończynach dolnych oraz specyficzny kształt żył powierzchownych – w przypadku żylaków. Omdlenia, zawroty głowy, mrowienie i drętwienie palców kończyny górnej – jeśli mamy do czynienia z zespołem podkradania tętnicy podobojczykowej.

Do chirurga naczyniowego wymagane jest skierowanie (wizyta w ramach NFZ). O wszystkich niepokojących symptomach dobrze jest opowiedzieć lekarzowi rodzinnemu, który takie skierowanie może wystawić. Jeśli posiadamy prywatne ubezpieczenie zdrowotne to wizyta taka może odbyć się bez skierowania o ile nasze ubezpieczenie zapewnia taką możliwość. Do chirurga naczyniowego możemy również wybrać się prywatnie - w takim przypadku skierowanie od lekarza rodzinnego również nie będzie wymagane, ale trzeba pamiętać że będzie to wizyta płatna.

Polskie Towarzystwo Chirurgii Naczyniowej w swoich zaleceniach podaje wskazówki, do których powinien zastosować się chirurg naczyniowy, aby właściwie zdiagnozować i odpowiednio poprowadzić leczenie pacjenta.

Chirurgia naczyniowa zyskuje współcześnie na znaczeniu pośród innych gałęzi medycyny – zarówno w Polsce, jak i na świecie. Coraz bardziej zaawansowane metody diagnostyczne oraz nowoczesne procedury (wyrafinowane zabiegi przezskórne o niewielkiej inwazyjności - w porównaniu do klasycznych operacji) pozwalają na leczenie skuteczne, z satysfakcjonującymi wynikami. Nad nieustannym rozwojem chirurgii naczyniowej stale czuwają takie organizacje, jak Europejskie Towarzystwo Chirurgii Naczyniowej, Polskie Towarzystwo Chirurgii Naczyniowej oraz ich amerykański odpowiednik.